Na pewno słyszeliście o jajku Fabergé – jeśli nawet nie w kontekście historii sztuki, to choćby z filmów akcji, takich jak te z Jamesem Bondem. Jajka Fabergé były w wielkim skarbem kolekcji cara rosyjskiego, Aleksandra Romanowa, oraz jego syna Mikołaja, który zamawiał je jako prezent wielkanocny. O jajkach Fabergé pisałam już wcześniej – jajka Fabergé. Dlaczego zatem wracam do tego wielkanocnego tematu? Co ma wspólnego kobieta z pracownią Carla Fabergé? Jedno z najpiękniejszych jajek Fabergé zaprojektowała kobieta – Alma Pihl. Czy wiemy o niej dużo, albo chociaż cokolwiek? Niekoniecznie. W owych czasach (początek XX wieku) z pewnością bardziej niż dziś świat (tym bardzieł złotniczo – jubilerski!) należał do mężczyzn. Nikomu nie przyszło specjalnie do głowy chwalić się, że któreś z pięknych jajek zaprojektowała kobieta. Kim była Alma? Jakie były jej projekty? Spróbujmy cofnąć się odrobinę w czasie…
Szron
Na początku XX wieku, dokładnie w 1906 roku Alma Pihl otrzymała pierwsza jubilerską propozycję pracy od swojego wuja, Alberta Holmstorma. Albert Holmstorm był jednym z projektantów (a właściwie głównym projektantem) w słynnej pracowni Fabergé w Petersburgu. Pod przewodnictwem wuja, w słynnej pracowni dwudziestoletnia Alma robiła szkice dzieł, projektów i kamieni. Tam właśnie pracowała urodzona w 1888 roku Alma, która jako dziewczynka przeprowadziła się z rodziną do tego niezwykłego miasta po śmierci ojca.
Alma była samoukiem z naturalnymi predyspozycjami i dużym talentem. To sprawiło, że wkrótce awansowała na asystentkę. W 1906 roku Alma nie zaprojektowała jajka, ale niedługo później otrzymała pierwsze ważne zlecenie dla Emanuela Nobla. Było to zamówienie na 40 broszek, a głównym motywem okazał się misternie wykonany płatek śniegu. To właśnie zima była główną inspiracją prac Almy.
Płatek śniegu imituje szron, który można zobaczyć na oknach w zimowe dni. Pochodzące z chłodnej Rosji skojarzenia z zimą musiały zostać odebrane w świecie (a dokładnie w Szwecji) niezwykle… ciepło. Płatek śniegu, który stał się broszką, odniósł wielki sukces. (1),(2)
Zaowocowało to kolejnymi zamówieniami od Emmanuela Nobla z zimowym motywem; lodową kryształową zawieszką, (3) a także słynnym otwieranym jajkiem – niespodzianką, z „zimowym” zegarkiem w środku. Wykonane z kryształu, perły i platyny jajko również przywołuje na myśl oszronione szyby zimowego Petersburga… (4)
zimowa pisanka
Zima okazała się godną muzą. Ten również motyw Alma wykorzystała w swoim najsłynniejszym projekcie – jajku Fabergé, które zamówił car Mikołaj II dla swojej matki w wielkanocnym prezencie. Zimowe jajko pobiło wszystkie rekordy popularności i w roku 2002 zostało ostatecznie sprzedane na aukcji za 9,6 miliona dolarów. Jednak już w 1913 było prawdopodobnie najdroższą pisanką świata. Pierwszy raz sprzedane zostało w 1994 roku, w domu aukcyjnym Christie’s w Genewie za 5,6 miliona dolarów.
Jajko zawiera w sobie mnóstwo drogich kamieni i jest prawdziwym „wielkanocnym koszem niespodzianek”. I chociaż ów kosz włożony jest do jajka jako zawartość i również zdobiony jest szlachetnymi kamieniami, to samo jajko, mimo, że zachowane w jednej linii kolorystycznej, olśniewa bogactwem. „Szron”, który wygląda jak gałązki oplatające jajko wysadzany jest diamentami. Samo jajko zawiera ich aż 1660 sztuk! (5),(6)
mozaika
Drugim słynnym jajkiem autorstwa Almy Pihl było mozaikowe jajko. Zaprojektowane dla rodziny carskiej, posiada zwieńczenie z kamienia księżycowego z inicjałami Carycy Aleksandry.
To jajko zainspirowane było haftem, który zrobiła matka Almy Pihl. Jest niezwykłym przykładem kunsztu i pomysłowości. Zamówione ponownie jako prezent wielkanocny, zrobione jest z wielokolorowej mozaiki z różnych kamieni.
W środku posiada, jak większość jajek, niespodziankę. Jest to owalny portret dzieci carskiej pary – Aleksandry i Mikołaja. Portret to medalion z namalowanymi na kości słoniowej portretami na jednej stronie, i koszem kwiatów z ich imionami na odwrocie. Jajko ozdobione jest owalami przełamującymi mozaikę i zawiera w sobie złoto, platynę, różową i białą emalię. Wysadzane jest diamentami, rubinami, szmaragdami, topazami, szafirami i granatami. Dodatkowo, jego krawędzie ozdobione są perłami i jeszcze większymi diamentami. Jajko wieńczy kamień księżycowy.
To jedno z najbardziej wysublimowanych jajek, jakie wyszły z pracowni Fabergé. Oprócz ogólnego wyglądu zachwyca przede wszystkim precyzja i szczegółowość wykonania – zwieńczenie jajka z inicjałami Carycy i datą 1914 wygrawerowanymi na kamieniu księżycowym wyszczególnione są w ten sposób, że poszczególne kamienie idealnie wypełniają pole pomiędzy literami. Kamyczki są idealnie wyszlifowane. (7)
Jajko zostało skonfiskowane w 1917 roku, a w 1933 sprzedane przez sklep z antykami za 5000 rubli (co odpowiada dzisiejszej kwocie 293zł!). Zostało wtedy kupione przez króla George’a V, na urodziny królowej Mary.
Co dalej z Almą?
Po rewolucji rosyjskiej Alma wraz z mężem uciekła do Finlandii, gdzie pracowała jako nauczycielka rysunku. O Almie i o tym, co robiła wcześniej i jak zdobiła świat rosyjskich carów nie wiedział nikt, aż do roku 1980. Wtedy to autorka Ulla Tillander Godenhielm rozpoczęła badania nad dziełami i życiem złotnika Carla Fabergé. To Ulla Tillander Godenhielm odkryła, że za projektami słynnych jajek kryje się kobieta.
Wydarzenia, które zmusiły Almę do ucieczki i jej dalsze życie w Finlandii to inna historia, którą nikt specjalnie się nie interesował, aż do momentu odkrycia Almy i opisania jej życia przez Ullę w książce „Fabergé: His Masters and Artisans”. Po ucieczce z Rosji, Alma Pihl nigdy więcej nie zaprojektowała biżuterii ponownie. (8)
Dopiero dzisiaj możemy mówić o Almie oddając jej właściwą godność i doceniając jej niezwykły zmysł artystyczny i jubilerski warsztat. Sama trafiłam na nią przypadkiem… Mam nadzieję, że za sprawą otwartego cyklu o kobietach – jubilerkach poznasz wyjątkowe kobiety i ich błyszczące prace. Daj znać w komentarzu, jakie są Twoje odczucia po poznaniu Almy.
Biblografia:
1. Alma Pihl, Broszka – https://www.christies.com/img/LotImages/2007/GNV/2007_GNV_01350_0261_000().jpg
2. Alma Pihl, Broszka – https://www.luismiguelhoward.com/blog/2017/1/18/faberges-snowflakes
3. Alma Pihl, https://www.luismiguelhoward.com/blog/2017/1/18/faberges-snowflakes
4. Alma Pihl https://www.faberge.com/the-world-of-faberge/the-imperial-eggs
5. Alma Pihl, https://www.faberge.com/the-world-of-faberge/the-imperial-eggs
6. Alma Pihl, https://www.historyanswers.co.uk/kings-queens/george-vis-fight-against-fascism-history-of-royals-issue-12-on-sale-now/
7. Alma Pihl, https://www.rct.uk/collection/9022/the-mosaic-egg-and-surprise
8. Alma Pihl, https://kulturologia.ru/files/u21946/219469261.jpg
